REPORTAŽA – Željko Madžgalj – Planinarska staza kroz Đalovića klisuru

Planinarska staza kroz Đalovića klisuru

Đalovića pećina – zbog prirodnih specifičnosti i ljepote stavljena je pod nacionalnu zaštitu 1968 godine i razvrstana u kategoriju spomenik prirode.
Planinarska staza Đalovića klisura u dužini od 3,7 km prolazi kroz najljepši dio zaštićenog prostora. Početak staze je kod Manastira Podvrh čija je crkva podignuta 1606 godine i smatra se jednim od najznačajnijih kulturno-istorijskih spomenika na teritoriji opštine Bijelo Polje a završava se u samom srcu Klisure kod Pećine nad Vražjim firovima, najveće i najljepše pećine u Crnoj Gori.
Staza ide uzvodno rijekom Bistricom i prolazi pored dva izdašna vrela, kraj kristalno čistih virova, kroz netaknutu šumu, blizu brojnih tajnovitih pećina…
Na stazi su uređena tri odmorišta i jedan vidikovac.
Od Manastira Podvrh uređena su dva pravca kretanja kroz klisuru. U vrijeme visokih voda, plahovita Bistrica zatvori prolaz kroz vrletni dio Klisure pa se koristi pravac preko vidikovca Sjedlo.
Kada voda u Bistrici “padne”, obično za vrijeme ljetnjih mjeseci, može se okušati i staza koja vodi uz samo korito rijeke. Ova dva pravca se spajaju kod Juriskog vrela.

MANASTIR PODVRH – Već vjekovima Đalovića klisura skriva jednu od najneobičnijih sakralnih građevina u ovom kraju, crkvu Svetog

Nikole u Podvrhu. Neupadljive spoljašnosti, teško je i naslutiti da se tu nalazi jedan od najljepših primjera umjetnosti na Balkanu, pozlaćeni ikonostas, koji je dobio prvu nagrada na izložbi u Parizu 1971. Godine
Manastirska crkva sagrađena je 1606. godine a zidove crkve živopisao je početkom 17. vijeka pop Strahinja iz Budimlja, najbolji freskopisac tog vremena. U skrivnici crkve tek 1960 godine pronađeno je Divoševo jevanđelje, nastalo oko 1330 godine, jedan od najstarijih ćiriličnih rukopisa na pergamentu.

SJEDLO – Od manastira staza se penje preko usjeka na kameni plato koji se zove Sjedlo i sa kojeg se širi pogled sa jedne strane na Đalovića klisuru a sa druge na dolinu Bistrice. Sa Sjedla se vidi i rijedak fenomen kada u proljeće “proradi” gornje Juriško vrelo koje se nalazi 50 m iznad korita rijeke Bistrice. Voda izlazi iz pećine koja se nalazi pod stijenom i preko nekoliko vodopada se stropoštava u korito rijeke. Nadmorska visina sjedla je oko 900 m i to je najviša tačka na planinarsko stazi.

JURIŠKO VRELO – Sa sjedla staza se oštro spušta prema Juriškom vrelu. Juriško vrelo se zapravo sastoji od dva povezana vrela, jedno stalno i drugo periodično koje je aktivno za vrijeme visokih voda. U pećini Juriško vrelo nalazi se jedan od najdužih sifona u Crnoj Goria a speleoro

nioci su uspjeli da prođu 450 m potopljenog kanala. Istraživanjem je potvrđena hidrološka veza između rijeke Boroštice koja ponire na Pešterskom polju i Juriškog vrela. Juriško vrelo se nalazi na oko 710 mnm.

GLAVA BISTRICE – Staza od Juriškog vrela do glave Bistrice prati tok rijeke. U ovom dijelu je nivo vode znatno niži nego nakon što Bistrica dobije vodu i od Juriškog vrela. Glava Bistrice je vrelo i vrelska pećina čija je dužina oko 70 m. U kanjonu Jamovi koji se nalazi sa lijeve dolinske strane Đalovića klisure nalazi se prelivno vrelo. Dužina ove pećine je oko 450 m I završava se sifonom. Nadmorska visina izvorišta Glava Bistrice je oko 730 mnm

VRAŽJI FIROVI – Nakon Glave Bistrice staza vodi suvim kanjonom koji u toku visokih voda, u proljeće i za vrijeme obilnih padavina, ima povremeni rječni tok. U ovom dijelu staze su i skretanja koja vode prema selu Đalovići (lijeva dolinska strana i prema platou Sušac i dalje selu Mojstir(desna dolinska strana). Nakon 900 metara od Glave Bistrice dolazi se do lokaliteta Vražji firovi. Vražji firovi su četiri kamena kazana koja u toku visokih voda dobijaju vodu iz Pećine nad Vražjim firovima a u toku ljeta potpuno presuše. Voda iz pećine puni ova četiri kaskadno postavljena kamena kazana i preko nekoliko vodopada kratkim odsjekom od oko 50 metara se povezuje sa glavnim kanjonskim dijelom. Vražji firovi se nalaze na oko 750 mnm.

PEĆINA NAD VRAŽJIM FIROVIMA (ĐALOVIĆA PEĆINA) – Od Vražjih firova staza se oštro penje nekih 100 metara a onda spušta nekih 50 metara do glavnog ulaza u pećinu koji je ipozantnih razmjera. Ispod glavnog ulaza nalaze se još dva ulaza. Svi ulazi se nakon nekoliko stotina metara povezuju u jedan kanal. Istraženi dio pećine je 20 km sa ogromnim potencijalom za dalja istraživanja. Pećina nad Vražji firovima je najduža i najljepša pećina na teritoriji Crne Gore. Pećina se nalazi na oko 770 mnv.

piše: Željko Madžgalj