Božidar Proročić – TRI DECENIJE OD OBNOVE NEZAVISNOSTI AZERBEJDŽANA
TRI DECENIJE OD OBNOVE NEZAVISNOSTI AZERBEJDŽANA
Piše: Božidar Proročić knjiženik i publicista
Azerbejdžan drevna država prešla je dug put stvaranja svoje nezavisnosti taj put nije bio lak. Svaki narod koji je ugradio sebe u svoj nacionalni kulturni i istorisjki identitet i sa velikom borbom stekao svoje slobodu treba odati poštovanje. Ako istorijski sagledamo činjenice Azerbejdžan i Crna Gora imale su sličnu istoriju u burnoj borbi za svoju slobodu i nezavisnost.
Azerbejdžanci pripadaju turkijskoj grupi naroda, (šitski islam). Demokratska Republika Azerbejdžan koja je osnovana 1918. godine, a već 1920. inkorporirana u sastav SSSR-a, je bila prva demokratska i sekularna republika u islamskom svijetu. Nakon 71 godine postojanja u okvirima SSSR, Azerbejdžan je 1991. obnovio svoju samostalnost. Prije 29 godina u narednoj godini biće tri decenije Azerbejdžan je 18. 10. 1991 godine. Kao possljedica urušavanja Sovjetskog Saveza i kao rezultat nacionalno-oslobodilačkog pokreta azerbejdžanskog naroda, Vrhovni sovjet Azerbejdžana je usvojio Ustavni akt o državnoj nezavisnosti Republike Azerbejdžan. Pomenuti dokument je obnovio nepravdom oduzetu istorijsku nezavisnost nakon 1918 godine. Od 1991 godine pa do danas Azerbejdžan ide putevima napretka u oblasti ekonomskog, državotvornog, i političkog činioca i subjekta vrijednog poštovanja na teritoriji Evro-Azije.
VELIKE VIZIJE HEJDARA ALIJEVA
Veliki vizionar, borac, lider Azerbejdžana presjednik Hejdar Alijev poveo je svoj narod teškim putem opravka, napretka, u vremenu mnogih globalno-ekonmskih promjena. U jednoj od svojih izjava iz tog perioda istakao je: „Sačuvati nezavisnost, učiniti je vječnom mnogo je teže nego osvojiti je.“ U prvim godinama nezavisnosti Azerbejdžan je kao mlada (stara) država susreo se sa mnogim ekonomski, vojnim, monetarnim, i bezbjedonosnim izazovima. Hejdar Alijev je korak po korak izgrađivao moderni Azerbejdžan, prihvaćen u Evropi ali i Aziji. Trebalo je obezbijediti funkcionisanje, budžeta, finansija, oformiti vojsku i policiji obnoviti rad sudova bolnica prosvjetnog sistema. Zaslugom Hejdara Alijeva iskorišćeni su svi ekonomski i privredni resursi da Azerbejdžan u narednim godinama bude prepoznatljiv kao mlada ekonomija i država u stalnom napretku. Resursi nafte i zemnog gasa postali su značajni za područje Eveo-Azije i prijateljske države iz okruženja ali i šire. Situacija je počela da se drastično mijenja upravo posle dolaska Hejdara Alijeva na vlast. Zahvaljujući njegovim vizijama oštroumnosti velikom i bogatom iskustvu u upravljanju državom administracijom i opštenarodnoj podršci politike koju je on vodio, situacija je postepeno počela da se stabilizuje, što je dalo mogućnost iniciranja i sprovođenja reformi velikih razmjera u raznim granama društva, usvajanje Ustava, sprovođenja slobodnih i demokratskih parlamentarnih izbora u zemlji. Država je razvila diplomatske odnose sa 158 zemalja širom svijeta i članica je u 38 međunarodnih organizacija. Jedan je i od osnivača organizacije GUAM i Organizacije za zabranu hemijskog naoružanja. Azerbejdžan je i punopravni član u UN, OEBS, Savjetu Evrope, NATO programu Partnerstvo za mir i Pokretu nesvrstanih. Ima status posmatrača u STO, a svoju kancelariju u ovoj zemlji ima i Evropska komisija EU-a. Prema podacima Međunarodnog monetarnog fonda, Azerbejdžan je jedna od najboljih zemalja za biznis i najbogatija država regiona južnog Kavkaza.
RATNA RETORIKA JERMENIJE PROGONA I ODMAZDI
Jermenske nacionalističke separatističke snage Nagorno-Karabaha (Teritorijalnog dijela Azerbejdžana) potpomognute maticom Jermenijom su 29 septembra tekuće godine artiljerijom svih kalibara napali su područja naseljena civilima u Azerbejdžana izazivajući ratne sukobe i neprijateljstva nakon gotovo 30 godina zamrznutog konflikta. No ovaj sukob ima u sebi dublje korijene. Rat za Nagorno-Karabah je trajao od februara 1988. do maja 1994. između Republike Azerbejdžan i Jermena iz Nagorno-Karabaha uz podršku Republike Jermenije. Međunarodna zajednica priznaje Nagorno-Karabah kao teritoriju Azerbejdžana na kojoj, međutim, živi jermensko stanoviništvo koje ne priznaje teritorijalni inttegritet Azerbejdžana.. Region je 1991. proglasio nezavisnost i od tada vrši samoupravu – uz podršku Jermenije – kao nepriznata Republika Arcah, koja nigdje u svijetu nema priznanje. Oružane snage Jermenije nastavljaju grantiranje azerbejdžanskih položaja i stambenih područja duž linije fronta. Jermensko ciljano granatiranje na stambena područja i civile predstavlja grubo kršenje međunarodnog humanitarnog prava, uključujući Ženevsku konvenciju iz 1949. godine. Granatiranje civilnog stanovništva je taktika ugrađena u borbenu obuku oružanih snaga Jermenije, a genocid nad Hodžalijem počinjen u februaru 1992. godine predstavlja živo svjedočenje tome. Odlukama Ujedinjenih Nacija su donešene četiri rezolucije kojima se Jermenija jasno i direktno označava kao agresor, okupaciona sila i faktor nestabilnosti u južnom Kavkazu. Rezolucije koje je su donijele UN su: rezolucije 822, 853, 874. i 884, koje traže hitno povlačenje jermenskih snaga sa okupiranih područja Azerbejdžana i povratak prognanih. Jermenija nije ispoštovala ni jednu od ovih rezolucija ignorišući UN direktno i nacionalistički kršeći međunarodno pravo. Polažući pravo da oružjem a ne diplomatijom riješe ovo pitanje. I Skupština Vijeća Evrope osudila je etničko čišćenje Azerbejdžanaca. Međunarodna zajednica treba da traži hitno i bezuslovno traži povlačen nacionalističkih snaga Jermenije sa okupiranih područja Azerbejdžana i podrži Azerbejdžan u okviru teritorijalnih granica. Veoma je važno istaći da Azerbejdžan nikada nije bio agresor ili imao pretenzije prema drugim državama. Za razliku od Jemenije koaj sanja san o ,,Velikoj Jermeniji.“ Azerbejdžan nema takvih pretenzija. Ne zaboravimo da se slični san o ,,Velikoj Srbiji“ na Zapadnom Balkanu završio krvavim progonima stradanjima i etničkim čišćenjima u kojima su bili na stotine hiljada prognanih i stradalih.
ISTORIJA KULTURE AZERBEJDŽANA
Malo je poznato da je Azerbejdžan dao neka od najvećih imena svjetske nauke čijim dostignućima je svijet dosegao vrhunac tehnoligija ( Kerim Kerimov general čijom su zaslugom razvijeni izuzetni kosmički programi, Lofti Zade je bio najpoznatiji po tome što je predložio fuzzi matematiku koja se sastojala od ovih pojmova povezanih fuzzi : fuzzi skupova, fuzzi logika, fuzzi algoritama, fuzzi semantike, fuzzi jezika, fuzzi control, fuzzi sistemi, fuzzi verovatnoće, fuzzi događaji, i fuzzi informacije. Azad Mirzadžanzade Mirzadžanzade je radio u oblasti mehanike i naftnih i gasnih polja, u sklopu naftne industrije. Po prvi put, gasni kondenzat i ne-Nevton su
stvorili teorijske osnove naftnih polja i proizveli osnovnu diferencijalnu
jednačinu za filtraciju gasnih kondenzatnih sistema. Osnivač je ne- Njutnovih sistema u naftnoj i gasnoj industriji. Prvi put je pokazano da je razlika u pritisku potrebnom za pokretanje plinskih i gasnih kondenzatnih polja veoma važan parametar, a ovaj fundamentalni rezultat se široko koristi u proračunu slojeva. To je stvorilo teorijsku i praktičnu osnovu za ekstrakciju takvih ulja, što ukazuje na postojanje elastično-
viskoznih svojstava u mnogim uljima.) Na teritoriji Azerbejdžana, takođe, nalazi se najstariji arheološki i paleontološki materijal, koji nesumnjivo potvrđuje da su na tim prostorima ljudi živjeli još prije 1,7–1,8 miliona godina. Neprojcenjivo kulturno nasleđe Azerbejdžana čuva se u 150 muzeja i galerija u republici. Među njima su Muzej istorije Azerbejdžana, Državni muzej, Palata Širvanšah, Muzej umetnosti, Muzej tepiha i dekorativne primenjene umetnosti, Muzej azerbejdžanske književnosti. Postoji 4.650 javnih biblioteka, nekoliko stotina domova kulture, 25 državnih pozorišta, filharmonija, Muzička akademija, Akademija umetnosti i u mnoge druge obrazovne ustanove i ustanove kulture.
AZERBEJDŽAN I CRNA GORA
Diplomatski odnosi Crne Gore i Azerbejdžana predstavljaju izuzetnu saradnju između dva prijateljska naroda. Republika Azerbejdžan je priznala nezavisnost Crne Gore 24. jula 2006. Diplomatski odnosi između Crne Gore i Republike Azerbejdžan uspostavljeni su 24. aprila 2008. Izvanredni i opunomoćeni ambasador Crne Gore u Republici Azerbejdžan, na nerezidentnoj osnovi, sa sjedištem u Ankari bio je Branko Milić (stupio na dužnost 29. marta 2015). U Beogradu, je Eldar Hasanov (stupio na dužnost 6. oktobra 2010). Vlada Crne Gore je na sjednici 20. decembra 2018. donijela odluku o otvaranju Kancelarije Ambasade Crne Gore u Republici Turskoj sa sjedištem u Bakuu, Republika Azerbejdžan. Aprila 2012. Diplomatska Misija Republike Azerbejdžan u Podgorici počela je sa radom. Decembra 2013. otvoren je Konzulat Crne Gore u Azerbejdžanu, u Baku izvanredni i opunomoćena ambasador Republike Azerbejdžan u Crnoj Gori, sa sjedištem, na čelu sa počasnim konzulom Vugarom Alijevim. U okviru obilježavanja desete godišnjice obnove nezavisnosti Crne Gore predsjednik Skupštine Azerbejdžana Oktaj Asadov posjetio je Crnu Goru 21. maja 2016. Predsjednik Azerbejdžana Ilham Alijev boravio je u zvaničnoj posjeti Crnoj Gori 12. marta 2013, tokom koje se sreo sa tadašnjim predsjednikom države Filipom Vujanovićem, predsjednikom Skupštine Rankom Krivokapićem i predsjednikom Vlade Milom Đukanovićem. Posjete su nastavljenje i u kasnijem periodu što je ojačalo prijateljske odnose dvije države.
Na ovaj način Crna Gora i Azerbejdžan su razvijali izuzetnu saradnju i jaku diplomatsku aktivnost. Azerbejdžan je jedan od najvećih inostranih investitora u Crnoj Gori. Saradnja na poljima kulture izuzetno je aktivna i sadržajna. Prije svaga zahvaljjući ažurnom i sposobnom Seyran Mirzazadi, koji je direktor Kullturno-Ekonomskog centra Azerbejdžana u Podgorici i koji ulaže velike napore da Crnogorci upoznaju kulturu Azerbejdžana ali i da Azerbejdžanci upoznaju se sa kulturom Crne Gore. Uskoro će izaći i koautorska knjiga ,,Istaknute ličnosti Azerbejdžana“ na crnogorskom jeziku čiji su autori Seyran Mirzazada i Božidar Proročić čime ćemo se upoznati sa bogastvom i baštinom ovog nama prijateljskog naroda izdavanje knjige će nesebićno podržati najveći Azerbejdžanski investitor u Crnoj Gori ,,Azmont Investments” koji je podržao mnogobrojne projekte u Crnoj Gori. No Kulturno-Ekonomski centar Azerbejdžana u Podgorici podržao je i potmogao mnoge ne samo kulturne već i humanitarne projekte u Crnoj Gori od sjevera do juga.
Siguran sam da će i u ovim teškim vremenima kada se Azerbejdžan bori da sačuva svoju nezavisnost i territorijalni integritet zvanična Crna Gora biti istinski prijatelj, koji će dati punu podršku svom strateškom partneru. Jer borba za otadžbinu je najsvetija svakog Azerbejdžanca kao i Crnogorca. Azerbejdžan će uvjek biti država prosperiteta, mira i napretka na svim poljima os ekonomskih do kulturnih i jedan od investicionih lidera na na Evro-Azijskom području.